Koń marudny –
złe wychowanie
czy choroba,
czyli
badania behawioralne
w służbie dobrostanu koni.

Okazuje się, że konkretne zachowania koni mogą wskazywać na choroby układu pokarmowe, a w szczególności żołądka. Istotnym dla konia jest zbadanie tych korelacji, wczesne ich zdiagnozowanie i prawidłowe leczenie. Wiele koni domowych, osłów i mułów cierpi na bolesne schorzenia żołądka, takie jak choćby zespół owrzodzenia żołądka u koni (EGUS). Jest to nierzadka przypadłość u koni sportowych i rekreacyjnych, a diagnozę stawia się głównie przez wykonanie gastroskopii. Niestety z racji tego, że nie każdy lekarz posiada odpowiedni sprzęt, a ci, którzy nim dysponują nie zawsze mają czas na wizytę u podejrzanego konia, leczenie może zostać opóźnione. Naukowcy sugerują, że właściciele i opiekunowie koni mogą być w stanie niezawodnie rozpoznawać określone charakterystyczne wzorce zachowań u koni z chorobą żołądka. Wczesne rozpoznanie i szybka opieka mogą prowadzić do poprawy zdrowie zwierzęcia. Naukowcy z Pensylwanii przeanalizowali 30 przypadków, konie obserwowano przez 24-godzinny w klinice i wykonano gastroskopię w celu oceny stanu zdrowia żołądka. Spośród tych koni 24 wykazywały zachowania typowo związane z dyskomfortem żołądkowym, takie jak częste rozciąganie brzucha (uderzanie, szczypanie się i wpatrywanie się w brzuch tuż za łokciami). U wszystkich zdiagnozowano chorobę żołądka, w tym wrzody lub zatkanie przewodu pokarmowego. Pozostałe sześć koni nie wykazywało żadnych charakterystycznych zachowań. Cztery nie miały żadnych oznak choroby żołądka podczas badania gastroskopowego, a dwa miały tylko łagodne zmiany w błonach śluzowych żołądka. Wyniki te potwierdzają tezę, że te konkretne zachowania służą jako wiarygodne wskaźniki tzw. dyskomfortu żołądkowego. Mimo to właściciele lub inne osoby pracujące z końmi często błędnie interpretują zachowania związane z tym zjawiskiem, a ponadto konie stosunkowo rzadko okazują dyskomfort w obecności ludzi, co stwarza poważne obawy dotyczące dobrostanu zwierząt. Technologia istnieje w niemal każdej dziedzinie naszego życia. Mówi się o stworzeniu aplikacji dzięki której AI, mogłoby pomagać w wykrywaniu zachowań związanych z bólem u koni. Na razie gastroskopia pozostaje podstawowym standardem w dokładnej diagnostyce wrzodów żołądka i późniejszym leczeniu. Im wcześniej zdiagnozuje się chorobę, tym leczenie da lepsze rezultaty, dotyczy to wszystkich chorób. Ale w przypadku wrzodów chodzi także o dobrostan koni, bo te chore mogą być nadal użytkowane przez człowieka, gdyż objawy zewnętrzne są niewspółmierne do stadium choroby. Konie czasem nie chcą wykonać polecenia człowieka, nie dlatego, że nie potrafią, tylko odczuwają dyskomfort związany jego wykonaniem. Innym interesującym badaniem związanym z przewodem pokarmowym konia, ale i behawiorem koni, jest to analizujące tzw. wyprzedzające zachowanie koni podczas karmienia. Na podstawie ostatnich badań wykazano, że konie domowe często wykazują zachowania wyprzedzające, związane ze stresem w czasie zadawania im paszy, szczególnie u koni, którym podaje się karmę w stajni o konkretnych godzinach. Naukowcy uznali, że ocena takich zachowań wyprzedzających może być łatwym sposobem na ocenę dobrostanu, a modyfikacja praktyk żywieniowych może go poprawić. Według badaczy zachowania wyprzedzające występują przed przewidywanym korzystnym wydarzeniem i mają tendencję do bycia bardziej wyraźnymi u osobników z tzw. mniejszą liczbą pozytywnych doświadczeń. Zachowania te są warunkowane, zapewne pamiętacie słynne doświadczenie Pawłowa z karmieniem psów i zapalaniem lampki. Konie również kojarzą konkretne zachowania obsługi i z nagrodą jaką, w tym przypadku, jest jedzenie. Wtedy mogą mieć miejsce zachowania wyprzedzające. Należy zaznaczyć, że nie wszystkie zachowania wyprzedzające są pozytywne. Na przykład konie mogą wykazywać stereotypowe zachowania, takie jak powtarzające się potrząsanie lub kiwanie głową, ssanie powietrza, żucie, chodzenie po boksie w tę i z powrotem, kręcenie się i intensywne drapanie się kończyną. Biorąc to pod uwagę, obecność zachowań może wskazywać na potrzebę zmiany sposobu obsługiwania koni. Naukowcy sugerują np. podawanie paszy ad libitum zamiast podawania posiłków. Ale jest to realne tylko w przypadku paszy objętościowej. Koń to z natury zwierzę stepowe, wędrowne, potrzebuje ruchu, pokarmu i towarzystwa innych koni. Niestety te trzymane w boksach mają ruchu za mało, jak ktoś kiedyś powiedział – „koń powinien przebywać w boksie tylko na noc, na nocleg”. Koń w naturze wędruje i spożywa jedzenie małymi kęsami, więc karmienie w kilku dawkach dziennie to zło konieczne. Zbyt duże przerwy między posiłkami mogą negatywnie wpłynąć na przewód pokarmowy i spowodować rozwinięcie się m.in. takich schorzeń jak wspomniany wyżej EGUS. Aby ustalić, jakie zachowania wyprzedzające wykazują konie karmione paszą objętościową, niezależnie od tego, czy jest ona podawana ad libitum czy o konkretnych porach, wykonano doświadczenie na sześciu koniach. W okresie obserwacji oferowano koniom sianokiszonkę o godzinie 16:30 w siatkach na siano. Konie karmione ad libitum otrzymywały tę paszę o tej porze niezależnie od pozostałego siana, które swobodnie leżało w boksie. Natomiast konie karmione paszą treściwą nie miały siana w momencie karmienia. Wszystkie konie otrzymywały również sieczkę bez melasy o 6:30 rano i 16.30. Konie wypuszczano na wybieg na trzy godziny każdego dnia. Zachowania koni obserwowano począwszy od godziny przed karmieniem i kontynuowano do 1h po karmieniu. Rejestrowano częstotliwość konkretnych zachowań takich jak: podstawowe (jedzenie, odpoczynek, leżenie, pielęgnacja); lokomocyjne (chodzenie celowe lub dla relaksu); badawcze (poszukiwanie pożywienia, badanie przedmiotów w boksie); pobudzenie (machanie ogonem, wokalizowanie, tupanie, uderzanie, brykanie) i inne - niesklasyfikowane. I jak się można było spodziewać zachowania stereotypowe (kiedyś nazywane nałogami i narowami) obserwowano znacznie częściej u koni karmionych o konkretnej porze paszą treściwą. Te stereotypie odnotowano zarówno w okresie przed karmieniem, w chwilach zbliżania się pory posiłku, jak i po nim, były one znacznie częstsze niż w okresie między posiłkami. I tak: Zachowania nerwowe występowały częściej przed karmieniem u koni, dysponujących paszą bez ograniczeń oraz w okresie przed i po karmieniu u koni karmionych paszą treściwą; Krążenie po boksie obserwowano częściej przed i po karmieniu u koni mających paszę ad libitum oraz przed karmieniem u koni otrzymujących regularnie paszę treściwą. Ponadto częstotliwość tych zachowań zmniejszała się w miarę zbliżania się pory karmienia u obu grup koni, jednak wyraźniej u koni karmionych paszą treściwą. Badania te wyraźnie dowodzą, że konie karmione paszami treściwymi wykazują bardziej stereotypowe i pobudliwe zachowania, a ich stresowe zachowania wyprzedzające nasilają się w miarę zbliżania się pory karmienia. Naukowcy z Kanady uznali, że konie karmione zarówno paszami treściwymi, jak i paszami objętościowymi mogą być narażone na rozwój wrzodów żołądka, szczególnie dotyczy to górnej części, która, będąc pustą, jest narażona na działanie kwasów żołądkowych. Idealnym rozwiązaniem jest to, które pozwala odżywiać się koniowi w sposób podobny jak czyni on to w naturze – czyli przyjmować pokarm często i małych dawkach. Koń powinien mieć stały dostęp do paszy objętościowej. Naukowcy sugerują stosowanie urządzeń do powolnego podawania paszy treściwej w celu zmniejszenia szybkości jej pobierania i wydłużenia czasu spędzonego na jedzeniu. Powyższe badania dowodzą, że tylko warunki utrzymania jak najbardziej zbliżone do naturalnych są w stanie utrzymać konie we względnie prawidłowym dobrostanie. Wnikliwa obserwacja przez właściciela i znajomość zachowań zwierząt pozwala wychwycić nietypowe i niepokojące objawy, by móc zaradzić jak najwcześniej problemom.